Ergens rond 1985 zag ik voor het eerst een werk van haar
in werkelijkheid. In het Van Abbe museum in Eindhoven. Nog een aankoop van Rudi
Fuchs, de toenmalige directeur daar, voordat hij naar het Haags Gemeentemuseum
vertrok en het Van Abbe met een grote schuld achterliet. Een kunstje dat hij
trouwens ook weer in Den Haag uithaalde. Maar dat is een heel ander verhaal.
Die aankoop was het schilderij van Marlene Dumas dat
hierboven staat afgebeeld. Dat indringende portret is me altijd bijgebleven. En
nu zag ik het terug op de grote overzichtstentoonstelling van haar in het
Stedelijk Museum in Amsterdam. Dat was trouwens min of meer op de valreep.
Gelukkig nog wel ruim voor het afgelopen weekeinde, toen de expositie afliep.
"Gelukkig", want ik vermoed dat je toen over de hoofden hebt kunnen
lopen. Op de doordeweekse eind december dag dat ik er rondkeek, was 't al druk
zat. Allemaal bezoekers dus bovenop het aantal van 200.000 dat begin november
al was geteld.
Terecht trouwens, dat grote aantal! Want die expositie
was absoluut de moeite waard. Natuurlijk kende ik, afgezien van de enkele
werken die ik al eerder in werkelijkheid had gezien, haar kunst van de vele
foto's in kunstbladen en kranten. Aan Marlene Dumas, van oorsprong
Zuid-Afrikaanse maar al jaren werkend in Nederland, was de laatste jaren ten
slotte niet te ontkomen. Zeker niet sinds in 2006 bij Christie's meer dan 3
miljoen dollar werd betaald voor een schilderij van haar. Heel mooi voor haar naam natuurlijk, maar mij ging het
daar in het Stedelijk toch om de kunst. En die sloeg absoluut aan. Niet alles
overigens. Als ze zich beperkt tot het
menselijk lichaam en tot koppen is ze voor mij het sterkst. Overigens heel vaak
beelden naar aanleiding van foto's uit de actualiteit. Uit boeken, kranten en tijdschriften. Maar die weet ze dan zodanig
te interpreteren en te manipuleren dat een heel eigen wereld ontstaat. Een
wereld die vaak niet al te plezierig is en flink kan schuren.
Baby's altijd lief? Kijk dan eens naar de serie van vier
grote schilderijen met baby's hierboven en bepaal zelf maar wat je daarvan vindt. Of die
liggende hoofden waarvan je niet goed weet of ze met slaap of met de dood
hebben te maken. Ik ga naar aanleiding daarvan geen onbegrijpelijke,
conceptuele kunstteksten produceren. Die zijn er al veel te veel. Ik kijk
gewoon liever en dan zie ik wel of die kunst me treft of niet. Bij Dumas wordt
ik dan vaak getroffen. Het interessante is dat zij gezichten eigenlijk altijd
vervormd weergeeft, maar ze tegelijkertijd heel goed weet neer te zetten. Meestal
kloppen verhoudingen tussen ogen, neus,
mond en gezichtsvorm niet. Maar op die manier ontstaan wel kenmerkende en
intrigerende, persoonseigene gezichtsuitdrukkingen . 't Klopt op de een of
andere manier. En dat is knap.
In haar werken op papier speelt daarbij ook het toeval
nog een rol. Op dik aquarelpapier, en dat is wat Dumas gebruikt, vloeien zwarte
inkt en waterverf vaak op een onvoorspelbare manier uit. Maar met vakmanschap
kun je dat proces sturen. Eigenlijk moet elke vlek gelijk goed staan, een fout
herstellen is heel moeilijk. Ik heb in mijn schildersleven heel wat aquarellen
gemaakt. Dus ik kan wel beoordelen hoe goed Marlene Dumas daarmee omgaat.
Daarom kon ik de vele aquarellen bij de tentoonstelling zo waarderen. Ook hier
gold weer: 't klopt niet maar 't klopt toch!
In mijn ogen is ze terecht Kunstenaar van het Jaar 2015
geworden. En dat ze volgens het blad Quote van januari 2012 zelfs de rijkste
kunstenaar van Nederland is sinds de dood van Karel Appel? Ach, dan kan het
bijbehorende prijsje van die verkiezing daar ook nog wel bij.
Mogelijk spijt dat je die expositie hebt gemist? Geen
probleem. Dan maak je in de loop van dit jaar nog een ritje naar deTate Modern
in Londen of de Fondation Beyeler in Bazel? Want daar toert de expositie
"The Image as Burden" ook nog heen. Tot volgende week.
TOOS
Geen opmerkingen:
Een reactie posten