Hoe een bezoek aan het Steendrukmuseum in Valkenswaard leidde tot een foto in het Madrileense Thyssen-Bornemisza Museum

het Nederlands Steendrukmuseum in Valkenswaard

Het Nederlands Steendrukmuseum in Valkenswaard draag ik een warm hart toe. Niet voor niets hebben ze daar de complete verzameling steendrukken die ik in de loop der jaren maakte. En niet voor niets maakte ik er vorig jaar op de grote pers hun jaarlijkse relatiegeschenk-steendruk. Algemeen directeur Frank van Oortmersen en technisch directeur Cees van Rooij zijn dus voor mij beslist geen onbekenden. Vandaar ook dat ze vorig jaar september te gast waren op het grote feest dat levensgezel en ik toen gaven in verband met de combinatie van enkele mooi afgeronde getallen in ons beider levensfase. Daar ook begint eigenlijk dit verhaal.

Het kwam al vaker ter sprake dat mijn met pensioen gaande meestersteendrukker Rudolf Broulim uit het Belgische Ekeren mij toen een prachtig geschenk aanbood. Ik mocht voor alle feestgangers van toen bij hem nog een litho maken op zijn steendrukpers. Een pers die nu waarschijnlijk al naar China is verhuisd. Want daar willen ze aan hun academies graag alle ins en outs van die prachtige techniek van het steendrukken gaan beheersen. Maar dat is een heel ander verhaal.

de overhandiging van de feeststeendrukken aan Frank (links) en Cees (rechts)

Frank en Cees als persoon hadden die feeststeendruk nog van mij tegoed. En natuurlijk moest mijn collectie bij het museum er ook mee worden aangevuld. Die behoort vanzelfsprekend wel compleet te blijven. Daarom was ik een paar weken geleden te gast in Valkenswaard. Dat kwam mooi uit want zo kon ik ook nog de tot 4 oktober lopende expositie over Vincent van Gogh bewonderen. Het is namelijk 125 jaar geleden dat Van Gogh (1853-1890) overleed. Daar wordt op meer dan 30 locaties door heel Europa uitgebreid aandacht aan gegeven onder de noemer "Van Gogh 2015, 125 years of inspiration". Met Valkenswaard al één van die locaties.

Maar Van Gogh en het Steendrukmuseum? Is dat een voor de hand liggende combinatie? Natuurlijk bracht hij een tijd door in Nuenen, vlak in de buurt van Valkenswaard. Maar steendrukken? Ja, inderdaad, steendrukken! Want in die tentoonstelling "Vincent van Gogh als graficus" blijkt dat een van de onderbelichte aspecten in zijn kunstleven te zijn. Het Nederlands Steendrukmuseum laat daar nu veel meer licht op schijnen in samenwerking met niet de minste kunstinstituten. Het Van Gogh Museum, het Rijksprentenkabinet, het Kröller-Müller Museum en het British Museum.

Het is mooi dat dit gebeurt want hoeveel mensen zouden nu weten dat hij heeft geprobeerd zich in de techniek van het steendrukken te verdiepen? Of dat hij er zelfs ook nog een paar heeft gemaakt. Eén zelfs van een voorstudie van hem voor zijn beroemde De Aardappeleters. Ongedurig als hij was, gunde Vincent zich uiteindelijk niet de tijd om zich voldoende in de lithotechniek te verdiepen. Maar toch is er op 16 april 1885 in Eindhoven wel kleine oplage van die litho van De Aardappeleters gemaakt. Heb je er zo een, dan heb je natuurlijk goud in handen. En ik heb er nu een! Jammer genoeg geen oorspronkelijke, dat moet er wel gelijk bij. Maar eentje die heel recent is gemaakt. Dankzij dat Steendrukmuseum. Met speciale technieken heeft Gertjan Forrer, de meestersteendrukker waarmee ik vorig jaar ook samenwerkte in het museum, de oorspronkelijke litho weer opnieuw op steen gezet om er een nieuwe oplage mee te maken. 130 Jaar nadat Vincent dat deed. Van die oplage kreeg ik een exemplaar als cadeau mee naar huis van Frank en Cees. Echt een heel mooi cadeau!

de overhandiging van De Aardappeleters door Frank en Cees 

Wat wil nu vervolgens het toeval? Op maandag liep ik rond in dat intieme Nederlandse Steendrukmuseum in Valkenswaard en zag daar dus die litho van De Aardappeleters. Op donderdag liep ik rond in het indrukwekkende Thyssen-Bornemisza Museum in Madrid. Daar waar een gigantisch rijke Duitse familie hun gigantisch rijke particuliere kunstcollectie toont. Eén van de grootste, zo niet de grootste ter wereld. En wat zag ik daar? Die steendruk van De Aardappeleters. In een museum vol met schilderijen van de middeleeuwen tot in de 20ste eeuw was dat het enige aanwezige grafische kunstwerk. 

steendruk De Aardappeleters in het Thyssen-Bornemisza Museum in Madrid

Wonderbaarlijk toch? Nu één keer, nou vooruit, twee keer raden waarover dit blog de komende keer gaat. Tot volgende week.

TOOS

Eenvoudig blogje

Vaak heb je internet en soms niet. Dat soms speelt deze week een belangrijke rol. Daarom heb ik maar een eenvoudig blogje van te voren klaar gezet. Zoiets vergt toch enig nadenken, zo'n beperking. Daarom ter illustratie deze uitspraak van Vincent van Gogh:

"Hoe moeilijk is het om eenvoudig te zijn!"

Een ware uitspraak. Maar stel nu dat hij zo eenvoudig mogelijk was gebleven en onderstaande kunstwerk had gemaakt?

 

Jan Schoonhoven (1914-1994), Les 11 Reliefs

Hadden er dan al jaren lang al die lange rijen bij het Van Gogh Museum gestaan? Of zouden de mensen toch komen voor die ingewikkelder werken van hem?

Vincent van Gogh (1853-1890), Korenveld met kraaien

Toch is er bij de buurman aan het Museumplein, Het Stedelijk Museum Amsterdam, binnenkort een grote expositie waar dit type eenvoudig werk, niet voor niks Zero Art genoemd, is te bekijken. En ook daar zullen waarschijnlijk veel bezoekers komen.

Kunst is geen eenvoudige zaak! Tot volgende week.

TOOS

Blues, rock en Seasick Steve

Waar zou je bij het volgende rijtje namen spontaan aan denken? Washboard Sam, Howlin' Wolf, Big Joe Turner, Blind Lemon Jefferson, John Lee Hooker. Grote kans dat 't iets wordt als "moet met blues te maken hebben". Want in dat segment van de muziekwereld stikte het vroeger van dat soort heerlijke namen. Ouwe bluesgiganten, of tamelijk recent of al heel lang geleden in de blueshemel opgenomen. En de naam Seasick Steve? Ook zo'n ouwe, dooie bluesman? Wat naam betreft zou hij mooi in dat rijtje hierboven passen. Maar niets is minder waar. Hij is nog springlevend en daarbij toch al een legende.

Seasick Steve

Hoe ik hier op kom? Trouwe lezers van dit blog weten dat ik af en toe een zijsprongetje maak naar andere gebieden van de kunst. Opera of blues, geen probleem. Van beide ben ik liefhebber. Zo kwamen op bluesgebied Joe Bonamassa en Popa Chubby al eens voorbij. Muzikanten waar de rhythm and blues tijdens hun concerten die ik bijwoonde aan alle kanten vanaf spatte. Heerlijk is dat, je een avond helemaal in de muziek onderdompelen. Niet voor niets kwamen en komen daar nog steeds "muziekschilderijen" van mij door tot stand. En dan daarbij te bedenken dat ik in mijn atelier tijdens het schilderen eigenlijk nooit muziek aan heb staan.

Playing the blues, Toos van Holstein

Maar goed, Seasick Steve dus. Door een vriend werd ik eens op hem gewezen: "daarvan moet je een keer een concert meemaken". Vorige week was dat zover. In de keurige Rotterdamse  Schouwburg nog wel. 

Seasick Steve in de Rotterdamse Schouwburg

Eigenlijk een gekke combinatie, pluche stoelen en ruige blues. Van een muzikant die nu 74 jaar oud is en pas in 2006 bekend raakte door een optreden bij de BBC. Absoluut curieus. Zwerf je door de hele wereld, wissel je allerlei baantjes af met optredens en breek je pas door op je 66ste. Om daarna op allerlei popfestivals op het hoofdpodium op te treden. Pinkpop, Rock Werchter, Lowlands, Nort Sea Jazz, noem maar op.  Nou heeft ie natuurlijk wel een heel speciale kop met die lange baard. Maar nog specialer zijn sommige instrumenten die hij bespeelt. Zelf gebouwde banjo's en gitaren, ik heb er wel tien verschillende zijn handen zien passeren. Met één of met drie snaren, geen probleem. Tijdens het concert stond er op een bepaald moment een 9-jarig jongetje vooraan die aan Seasick Steve zijn eigengebouwde elektrische gitaar liet zien. Met twee snaren! Steve nam dat ding aan en speelde er gelijk op alsof hij nog nooit anders had gedaan. Voor zo'n joch een moment om zijn hele leven lang niet meer te vergeten. Maar voor ons als publiek natuurlijk ook goud! Eigenlijk net zoals de hele avond.

Want 't was genieten in het kwadraat. Eerst ongecompliceerde ouwe blues. Je kon je gelijk verplaatsen naar het verre verleden, ergens in het zuiden van Amerika. Met een zwoele zomeravond op zo'n Amerikaanse veranda van wit geverfd hout. Maar ook stampende rock, samen met zijn drummer. Een soort Donar met een bos lang grijs haar die wild rondzwierde terwijl hij uit zijn instrumenten donder en bliksem tevoorschijn sloeg. 

de drummer

Wat die ouwe knakkers met z'n tweeën aan muziek tevoorschijn toverden! 't Was net een hele band. Je zag ook wat muziek dan kan doen met zo'n krakende hippie als Seasick Steve. Enigszins hinkend het podium opkomen, plaatsnemen op een soort omastoel met rechte rug en een dik kussen erop, maar in de loop van de avond af en toe rockend een performance weggeven waar massa's jongere gitaristen nog een puntje aan kunnen zuigen. Met ook nog een prima blues en rockstem. 

Die stembanden zijn ongetwijfeld heel wat keertjes tijdens hun bestaan flink in de alcohol gedrenkt geweest zijn, die keel heeft vast heel wat liters whisky te verklokken gekregen, maar dat bleek de kwaliteit alleen maar ten goede te zijn gekomen. Een avond om lang te heugen. Dan is het geen probleem om pas tegen half drie vrijdagnacht onder je Middelburgse dekbedje te glijden terwijl je op de zaterdagmorgen om 10 uur weer fris en vrolijk de deur opendoet in verband met de Nationale Monumentendag.

TOOS

Van Scheringa tot Melchers en More

Van Heerdt tot Eversberg, van Harinxma thoe Slooten of van Tuyll van Serooskerken. Van die namen die horen bij oude geslachten, bij het zogenaamde Oude Geld. Maar die naam uit de titel, van Scheringa tot Melchers en More?  Onbekend? Dat kan dan helemaal kloppen!  Die hoort bij het Nieuwe Geld. En dan zelfs nog bij twee personen. Oud-politieman Dirk Scheringa, niet alleen bekend van de schaapwollen sokken die hij altijd draagt, en zakenman Hans Melchers, bij het grote publiek vooral bekend door de ontvoering van zijn dochter in 2005. Daarbij kan natuurlijk aangetekend worden dat Scheringa nu iets minder nieuw geld op zijn bankrekening heeft staan dan voor 2009. Het jaar dat zijn eigen DSB bank instortte.  En dat terwijl ie net bezig was een nieuw museum te laten bouwen voor zijn grote collectie realistische kunst. Een gebouw met 44 zalen en in oppervlak groter dan het Van Gogh museum. Het Grote Denken kon je rustig aan Scheringa overlaten. Twee  typische gevallen van jammer dus voor hem, die bank en dat museum.

het niet afgebouwde museum van Dirk Scheringa

Dirk, hevig behept geraakt met het kunstvirus, had met zijn aan anderen verdiende bankcentjes een zondermeer prachtige collectie opgebouwd. Van vooral Nederlandse realistische en magisch realistische schilders. Bijvoorbeeld Carel Willink(1900-1983), Pyke Koch(1901-1991), Raoul Hynckes(1839-1973) en Charley Toorop(1891-1955). 

Carel Willink, Zebra's in rood rotslandschap, ooit in de collectie van Scheringa

Maar ook van beroemde buitenlandse tijdgenoten van hen, zo als Magritte, Delvaux, de Chirico. Of van latere grootheden als Lucian Freud, Marlene Dumas en Fernando Botero. Nu was plots die unieke verzameling in beslag genomen en stond dat half afgebouwde Scheringa Museum voor Realisme ergens in de Noord-Hollandse polder zelf ook magisch realistisch te worden. Heel recent werd trouwens bekend dat het eind september in een on-line veiling bij opbod wordt verkocht. Onder voorwaarde dat het een culturele bestemming houdt. Wie weet kan Dirk het voor een appel en een ei terugkopen. Dat zou helemaal magisch realistisch zijn. Een museum zonder kunst erin.

Want in 2012 kocht Hans Melchers het Nederlandse deel van de collectie. Zo'n duizend werken en dat, naar de verhalen luiden, voor slechts 15 miljoen. Echt een koopje! Maar hij vertelde er wel gelijk bij dat ook hij een nieuw museum wilde laten neerzetten. In het Gelderse Gorssel. Prachtig natuurlijk als je dorp op die manier op de kunstkaart terecht komt. Een paar maanden geleden ging het open. En laat nu net een heel goeie kunstvriendin van me recent in Gorssel zijn komen wonen. Letterlijk om de hoek bij dat nieuwe museum MORE. Een samentrekking van MOdern REalisme. Dat werden dus twee vliegen in één klap. En een leuke afspraak én een bezoek aan MORE.

het nieuwe museum MORE

Echt een aanwinst, dat museum. Het oude gemeentehuis van Gorssel is helemaal omgeven geraakt door een nieuwe, architectonisch prachtig uitgebouwde schil van zalen. Met daarin de schilderijen uit de Melchers-collectie die er echt alle ruimte krijgen. Genieten. Vooral omdat er prachtige werken hangen. Carel Willink krijgt natuurlijk heel veel aandacht met ongeveer anderhalve zaal. Absoluut mooi maar niet heel verrassend door de aandacht die zijn werk al heel lang kreeg en nog steeds krijgt in de media.

de zalen met het werk van Willink

Wel verrassend was de onverwachte confrontatie met een prachtig schilderijtje van een Zeeuws echtpaar door Charley Toorop. Helemaal in die bekende stijl van haar met contrasterende kleuren en zware lijnen. Dan besef je gelijk weer dat ze jarenlang elke zomer in Westkapelle was te vinden waar ze een eigen atelier had.

Charley Toorop, Zeeuwsechtpaar

In die categorie van verrassingen viel ook een heel geheimzinnig stilleven van Raoul Hynckes. Zo waren er meer van dat soort momenten. 

Raoul Hynckes

Pyke Koch

Op de tweede verdieping ervoer ik dat veel minder. Daar hangen de nieuwere realisten. Zij die nog leven, zeg maar. En daar moet nog wel een en ander uitkristalliseren in kwaliteit. Alhoewel de oude Co Westerik(1924) van mij beslist mag blijven. Bij de vooroorlogse, nu dooie generatie, is dat uitkristalliseren natuurlijk al lang gebeurd. Tijd zeeft de kwaliteit er wel uit. Maar op zich is het weer interessant dat te kunnen constateren.

Co Westerik

Conclusie? MORE is een grote aanwinst in kunstland. Waar Hans Melchers zelfs nog een tweede aan toe gaat voegen. In kasteel Huize Ruurlo, ook al in de Achterhoek. 

Huize Ruurlo

Dat kasteel wordt na verbouwing helemaal aan Willink gewijd. Hoe 't dan gaat met die anderhalve zaal van hem in MORE? Dat zal blijken. Tot volgende week.

TOOS

Monumentendag 2015 met Kunst en Ambacht en Geheimzinnige Verhalen

Meestal wel, af en toe niet. Zo zou je dat kunnen omschrijven.Wat? Mijn deelname aan de nationale Monumentendag in Middelburg op de tweede zaterdag in september. Ook dit jaar geef ik weer acte de présence. Op de 12de september aan de Korendijk 56 van 10 tot 17 uur. Nu onder het landelijk motto Kunst en Ambacht. Is er voor mij als beeldend kunstenaar iets beters te bedenken? In heel Nederland is er op die dag een gigantische hoeveelheid monumenten uit ons rijke historische verleden te bezoeken. Monumenten die de rest van het jaar vaak gesloten blijven voor nieuwsgierigen. Maar dan dus even een dag of zelfs het hele weekeinde niet.

het pakhuis aan de Korendijk 56 in Middelburg

het pakhuis tijdens de restauratie

 In Middelburg doen we overigens niet aan weekeinden. Christelijke achtergrond en zondagsrust, zo vermoed ik. Maar op de zaterdag kun je je monumentaal helemaal uitleven. Want Middelburg is niet voor niks de vijfde monumentenstad van Nederland gerekend naar het aantal rijksmonumenten. Ik heb me wel eens afgevraagd welke positie de stad nu zou hebben ingenomen als niet een week na het alom bekende en beruchte bombardement van Rotterdam in mei 1940 dat zogenaamde Vergeten Bombardement van Middelburg in de bolle hoofden van vechtlustige mannetjes was opgekomen. Die volstrekt belachelijke en onnodige beschieting waarbij een groot deel van de binnenstad door granaten en branden werd verwoest. Ook het stadhuis en de Lange Jan. Al zou je dat niet zo gauw zeggen als je ze nu ziet staan pronken. Maar goed, verder staan er nog meer dan duizend andere monumenten waaronder ook mijn pakhuis uit 1738.

 Nu is dat grondig gerestaureerd.  Maar voordat ik er in 2001 in kon gaan leven en werken was 't een gigantische puinzooi. Daarom juist vind ik het zo de moeite waard met Monumentendag mee te doen. Tijdens de maandelijkse Kunst en Cultuurroute is mijn atelier altijd wel open maar de rest niet. Eén keer per jaar, op die 2de zaterdag in september, komt het grootste deel van die rest erbij. Heel bijzonder vinden veel bezoekers dat. Om twee redenen. Bijzonder omdat ik mijn woonhuis zomaar openstel! Klopt, want weinig particulieren doen dat. En bijzonder omdat het pakhuis zo bijzonder is.

bij de pijl het gat waar nu mijn pakhuis staat met erachter het Balkengat

 Als je namelijk niet alleen om je heen kijkt maar ook naar boven, zie je dat er nauwelijks twee plafondbalken aan elkaar gelijk zijn. Oké, ze zijn van hout en nog langwerpig ook. Maar daarmee houdt 't op. Rechthoekig, half rond, kwart rond, soms uit twee delen aan elkaar gezet, verzin maar een variatie. Een aantal ervan is van schepen afkomstig, zo wist een bezoeker mij eens te vertellen. Dat geloof ik gelijk. Want het straatje achter mijn pakhuis heet ten slotte Balkengat. Nu een straatje met garageboxen en achterkanten van huizen aan weerszijden, ooit water waarin dus balken dreven. Balken voor en afkomstig van schepen die werden gebouwd op de oude VOC-werf die lag op de plek waar zich nu de moderne jachthaven bevindt. Balken dus met een geschiedenis.

het Balkengat in 1787, geschilderd door Jan Arends

Stel je eens voor dat die balken in mijn pand over hun scheepsavonturen konden vertellen. Zou de vroegere Indiëvaart daar dan in voor komen? Met bijbehorende ketelbinkieverhalen, stormen, windstilten, scheurbuik, Neptunus die aan boord komt bij het passeren van de evenaar, oproer? Of de driehoekshandel van de MCC, de Middelburgse Commercie Compagnie, die het pakhuis in 1738 liet bouwen? Eerst met goederen vanuit onze Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden naar West-Afrika. Daarna met goud, ivoor en regelmatig ook slaven richting Amerika.  En dan terug met suiker, koffie, tabak en katoen. Hoezo handelslui, die Nederlanders!

logo van de MCC

Mijn balken zouden dus heel veel kunnen vertellen. Maar ja, van balken is algemeen bekend dat ze dit niet doen. Jammer! Maar ze zijn wel te bekijken. Dan zie je dat in die tijd het Ambacht hoog in het vaandel stond. Bouw maar eens zo'n pakhuis van vooral restmateriaal. Een pakhuis dat er sinds zo'n kleine drie eeuwen nog steeds staat. Nu dus ook met Kunst. Die van mij natuurlijk. Want ik ga er voor zorgen dat kunst van nu een mooie combinatie vormt met het ambacht van toen. Met 's morgens vanaf 10 uur koffie en in de loop van de middag iets dan meestal voor spiritueler doorgaat. Zo'n nationale Monumentendag moet ten slotte wel een feestelijk tintje krijgen. Misschien tot 12 september en sowieso tot volgende week.

TOOS