Kunstschaamte

 In 1917 leverde kunstenaar Marcel Duchamp in New York een door hem met R.Butt gesigneerd urinoir aan voor de expositie van de Society of Independent Artists. Het werd geweigerd maar is daarna wel een icoon en ijkpunt in de kunstgeschiedenis geworden.

In december 2019 plakt de Italiaanse kunstenaar Maurizio Cattelan een banaan met plakband op de muur van een stand op de kunstbeurs Art Basel Miami. De belangrijkste Amerikaanse beurs voor moderne kunst. Kosten van banaan + plakband: 120.000 dollar. Een koopje dus. Zeker voor iemand met een paar losse dollarcenten op zak.

Zijn we nu echt aan het doldraaien in onze wereld? Of ben ik alleen maar een idioot die dit een krankjorum kapitalistisch verschijnsel  vindt in een wereld waarin 1% superrijken meer dan de helft van alle rijkdom op aarde bezit?

Dat urinoir van Duchamp was destijds een poging  om het begrip kunst eens lekker op te rekken. Nou, dat is 'm aardig gelukt. Maar moet je daarmee die, sorry voor het woordgebruik, pisbak nu ook als kunst bestempelen? Levensgezel poneert in zo'n discussie dan altijd dat iets nog geen kunst hoeft te zijn om toch een rol in de kunstgeschiedenis te spelen.

Nu die banaan. Met enige ironie kun je best wel stellen dat er in meer dan een eeuw beslist  vooruitgang is geboekt in de moderne kunst wereld. Duchamp's pissige kunstwerk met de naam 'Fountain' werd geweigerd, Cattelan's fruitige wrochtsel genaamd 'Comedian' werd een hype. En werd daarnaast ook nog driemaal verkocht. De 'kunstminnaars' kregen er zelfs nog een certificaat van echtheid gratis bij.

drukte rond de banaan

Is het raar dat mijn brein bij dit alles ongecontroleerd gaat stuiteren? Of moet ik gewoonweg vaststellen dat ik hier geestelijk nog niet aan toe ben. Als ik een voorzichtige begripspoging waag, kom ik al snel uit bij dat veelzeggende sprookje 'De nieuwe kleren van de keizer' van Andersen uit 1837. Het verhaal waarin de keizer door manipulatie van een paar charlatans naakt door de straten loopt terwijl hij denkt heel speciale kleren aan te hebben. Iedereen prijst de keizer voor zijn prachtige kledij tot een jongetje in het publiek uitroept dat de keizer in zijn nakie rondloopt. Voor mij slaat Andersen hier die banaan op z'n kop en tot pulp.

 

nog wat meer kunst die op de Art Basel Miami te koop was.
Zit er iets voor je bij?

In de publiciteit was dat gele ding van Cattelan echter niet weg te slaan. Maar vrijwel nergens in de serieuze kunstpers ontdekte ik een poging om die banaan tot de gebakken lucht te bestempelen die Andersen in zijn sprookje zo mooi typeert. Moeten we dit nou echt als moderne kunst aanvaarden? In bepaalde kunstkringen blijkbaar wel. Er waren zelfs al musea geïnteresseerd in een mogelijke uitleen van die banaan door de nieuwe eigenaren. Dat kan best nog leuk worden. Om de paar dagen een nieuwe banaan opplakken omdat het exemplaar aan de muur natuurlijk hangt weg te rotten. Met om de paar weken ook nog een nieuw stuk van dat grijze duct-tape want het oude raakt natuurlijk steeds meer beduimeld bij de herhaalde plakacties. En stel je eens voor dat die kunstzinnige banaan van $120.000 's avonds plots naar beneden kukelt door verminderde plakkracht. En dat de nachtelijke schoonmaker op de grond liggende bananen als  secondaire arbeidsvoorwaarden ziet bij een ongetwijfeld karige loon. Daar gaat ie, zo'n $ 25.000 dollar per hap. Maar ach, dat wordt dan waarschijnlijk alleen maar gezien als toegevoegde waarde aan een idee dat in oplage wordt verkocht. Een nieuwe is zo opgeplakt.

Let wel, ik heb er helemaal niks op tegen dat een kunstenaar als Cattelan dit soort streken uithaalt. Dat heeft hij al wel meer gedaan met een beeld van een knielende en biddende Hitler en een massief gouden wc-pot die, je houdt 't niet voor mogelijk, door het Guggenheim Museum is aangekocht. 

het Hitler-beeld van Cattelan

Cattelan bij zijn gouden wc-pot

Maar al die kleren-van-de-keizer-kunstkringen die er ja en amen bij knikken en er instinken! Dat is waar ik me elke keer weer kinderlijk over verbaas. Zeker als je ziet wat dat gedoe kost.

Zoiets wordt toch alleen gekocht door hen voor wie geld een volstrekt abstract begrip is geworden? Voor hen die zich graag hullen in die dure, nieuwe kleren van de keizer? Of ben ik nu gewoon alleen maar dom? Moeten we eigenlijk aan al die nieuwe woorden als vliegschaamte, cruiseschaamte en pakjesbezorgschaamte niet ook eens kunstschaamte toevoegen?

Trouwens, nog even over dat urinoir van Duchamp. Een onderzoek onthulde vorig jaar dat het idee van die 'Fountain' zeer waarschijnlijk helemaal niet van hem is maar van een vrouw. Elsa von Freytag-Loringhoven, New Yorks eerste performancekunstenaar en groot inspirator van Duchamp. Maar ja, vrouwen in de kunst, hè. Tot volgende week.

TOOS