Het Eureka-gevoel en de Four Freedoms Awards

Bibliotheca Alexandrina in Alexandrië (Egypte)

Mijn atelier in Nice is zo'n plek waar ik me graag van tijd tot tijd terugtrek. Heerlijk, even een poosje los van de afleidende omgevingsruis in Nederland. Tot rust komen en nieuwe ideeën ontwikkelen.

Zo zat ik daar in december te denken aan de Bibliotheca Alexandrina, de gigantisch grote wereldbibliotheek die in het Egyptische Alexandrië is verrezen. Als moderne versie van de in de Oudheid wereldberoemde bibliotheek in die stad.

ingang Bibliotheca Alexandrina

In die nieuwe variant, in 2002 tot stand gekomen met hulp van o.a. de Unesco, grote financiële giften uit het Midden-Oosten en uitgebreide schenkingen door Westerse bibliotheken, worden heel veel tentoonstellingen gehouden. Met natuurlijk het boek als uitgangspunt. Zo kreeg ik afgelopen november een persoonlijke uitnodiging om deel te nemen aan The Bibliotheca Alexandria Biennale of the Artist's Book.  En dat leek me eigenlijk wel wat. Dat verzoek kwam natuurlijk niet zomaar uit de Egyptische lucht vallen. Er is daar namelijk al werk van mij aanwezig. In de vorm van zeefdrukken en steendrukken in kunstboeken gemaakt door galerie en uitgeverij Quadrige/La Diane Française in Nice.  Daar waar ik dus zat toen ik mijn Eureka moment kreeg.

Want het kon me dan wel wat lijken, meedoen aan die Biennale, maar hoe? Met een kunstboek, allicht! Maar daar moet ook nog wat in. Zo moet het originele kunst bevatten. Niks geen gedoe met kopietjes, digitale prints en offset. Absoluut verboden. Wat dus wel? Een paar ideetjes had ik al verworpen. Tot het juiste ineens opborrelde uit mijn hersenmoeras. Eureka! Dat is 't! Ik ben toen overigens niet gelijk in m'n nakie de straat opgerend. Zoals, volgens de anekdote, Archimedes in de 3de eeuw v.C. in Syracuse wel deed,in opperste staat van opwinding eureka roepend. Hij zat trouwens in bad, zonder kleren aan vermoed ik, toen hij zijn wet voor de opwaartse kracht op voorwerpen in vloeistoffen bedacht. En ik zat gewoon gekleed aan mijn werktafel. Wel leuk natuurlijk dat er van de oude Archimedes teksten op papyrusrollen lagen in die oude Bibliotheek van Alexandrië en dat er in die van nu werk aanwezig is van mij.

zoals 't er uit zou hebben kunnen zien in die oude bibliotheek

Eureka dus. Het idee? Mijn artist book zou gaan over The Four Freedom Awards! De vier vrijheden zoals die in 1941 door Franklin D.Roosevelt, de toenmalige president van de VS, werden geformuleerd. En die later in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties zijn opgenomen. Want spelen die vier vrijheden niet om de twee jaar een heel belangrijke rol in mijn eigenste Middelburg? Als in de Nieuwe Kerk in het bijzijn van een lid van het koninklijk huis de verkozen laureaten hun Four Freedoms Award krijgen uitgereikt.  Op het gebied van de Vrijheid van meningsuiting, Vrijheid van godsdienst, Vrijwaring van gebrek en Vrijwaring van vrees.  

Ik ging een aantal citaten uitzoeken van beroemde wereldburgers die al eerder een Award hadden gekregen. Want Angela Merkel mag er, zoals recent bekend werd, nu op 21 April één uitgereikt krijgen, bekenden als Nelson Mandela, Kofi Annan en de Dalai Laima gingen haar voor. En bij de door mij gekalligrafeerde uitspraken kwamen originele tekeningen. Maar ook een uitspraak van Roosevelt zelf en van zijn vrouw Eleonor mochten vanzelfsprekend niet ontbreken.

de pagina gewijd aan Franklin D.Roosvelt

Zo kwam het dus dat ik de afgelopen weken stijve vingers kreeg van het kalligraferen. Ooit geleerd op de academie. Met concentratie tot en met. Foutjes niet toegestaan, dan moest ik opnieuw beginnen. Tekenen en aquarelleren is eigenlijk een stuk makkelijker. Nu is de klus geklaard en gaat mijn kunstboek op weg naar Alexandrië. Net zoals ik trouwens. Maar voor mij is dat pas eind april, als die Biennale of the Artist's Book wordt geopend. Want daar wil ik wel bij zijn! Dichtbij de plek waar ooit die oude, zo wereldberoemde bibliotheek heeft gestaan. De plek waar die ooit in vlammen is opgegaan. 

impressie van de brand van de oude bibliotheek

Maar dat is weer een heel ander verhaal. Tot volgende week.

TOOS

Madrid en Toledo in foto's

Een fotoboek maak je om bij doorbladeren te kunnen herbeleven. Om aan herinneringen herinnerd te worden. Om luikjes in je hersenen te openen die al weer een poos gesloten waren. Maar bij het maken van zo'n fotoboek speelt dat ook al een rol. "Oh ja, dat is waar ook". Tjé, 't was toch wel heel lekker weer daar". "Ja natuurlijk, dat hebben we toen ook nog gezien".  Dat kwam dus allemaal weer naar boven bij het selecteren van foto's voor mijn boek over Madrid en Toledo. Een reis van zo'n vier maanden geleden. Het werd dus echt wel tijd iets te doen met de vele plaatjes. Plaatjes die ik dan via mijn blog ook weer van harte deel met belangstellenden. Hierbij dus! Met de link

http://bit.ly/1UZtNDy.

Maar niet alles staat in dat fotoboek. Hierbij dus nog een extra selectie bij dat "oh ja", "tjé" en "ja natuurlijk".

Want in het Prado hing natuurlijk "De hooiwagen" van Jeroen Bosch (rechts op de foto). Het schilderij dat nu nog heel even hangt in het Rotterdamse Museum Boymans van Beuningen bij een speciale expositie en vanaf 13 februari in het Noordbrabants Museum in Den Bosch. Bij de grote tentoonstelling daar vanwege het feit dat El Bosco, zoals hij in Spanje heet, 500 jaar geleden stierf.

Ook een "tjé" omdat ik in het Museo Thyssen-Bornemisza ineens stond voor ons eigen Binnenhof. geschilderd door Berckheyde (1638-1698) rond 1690. Toch mooi, daar in Madrid, tachtig jaar lang onze erfvijand van 1568 tot 1648. Maar we eren hem nog steeds, die koning. In ons volkslied!

En dan die twee strenge meesteressen aan weerszijden van Picasso's Guernica in het Museo Reina Sofia waarvan er op de foto maar eentje zichtbaar is.  Een icoon van de weerzin tegen oorlogsgeweld dat blijkbaar toch stevig bewaakt dient te worden tegen de grote massa's die er voor staan. Je mocht er zelfs niet fotograferen. Maar ja, levensgezel denkt dan "ze kunnen me wat".

Madrid is natuurlijk veel meer dan alleen museale kunst. Naast de heerlijk protserige bouw uit de 19de eeuw kun je er ook genieten van prachtige moderne architectuur. Vaak in een heel esthetische combinatie met de oudere gebouwen.

Of wat te denken van de grote levendigheid. Veel pleinen vol met leven. Een gigantische hoeveelheid terrassen die bij mooi weer volop bezet zijn.

Met daarbij een ruime keus aan restaurants. Zoals het familierestaurant in de buurt van ons Airbnb-appartement. Waar kun je in Nederland met z'n tweeën een eenvoudig en goed 3-gangen menu nuttigen voor in totaal maar € 18? Met wijn inbegrepen natuurlijk. De fles huiswijn komt automatisch op tafel. Leven als god in Spanje!

Wat in Madrid wel ontbreekt is een echte middeleeuwse binnenstad. Maar met de hogesnelheidstrein zit je in een half uur in Toledo. De vroegere Spaanse hoofdstad voordat het koninklijk hof van Philips II naar Madrid verhuisde. En daar vind je een prachtige oude stadskern. Met een overweldigende kathedraal. Naast ook nog de nodige Moorse invloed in gebouwen.

Al met al een perfecte combinatie voor een stedenvakantie, Madrid en Toledo. Tot volgende week.

TOOS

Met 2 getroubleerde zielen het expo 3-luik afsluiten

de nieuwe toegang van het Van Gogh Museum in Amsterdam

"Onze" Vincent van Gogh (1853-1990) was niet direct een vrolijke flierefluiter. Maar wel een persoon  die onvoorwaardelijk koos voor de kunst. De Noor Edvard Munch (1863-1944), met zijn obsessies voor ziekte, dood, liefde en hier en daar een zenuwinzinking, hoorde ook niet echt bij de afdeling "optimisten". Maar ook hij was een kunstenaar pur sang. En beiden horen bij de absolute kunsttop van hun tijd. Waarbij Munch, vele jaren na de dood van Vincent, ook nog eens tegen een opdrachtgever beweerde "Ik heb deze techniek van Vincent van Gogh geleerd". Dat kan dan in ieder geval niet van Van Gogh persoonlijk zijn geweest want beiden hebben elkaar nooit ontmoet. Wel ondergingen ze alle twee de invloed van het Parijse kunstleven in de jaren rond 1890. Maar Vincent was al vertrokken naar Zuid-Frankrijk tegen de tijd dat Munch in Parijs aankwam.

Daar wordt, vind ik, te weinig nadruk op gelegd in het Amsterdamse Van Gogh Museum bij de parallellen die tussen beide kunstenaars worden getrokken op de blockbuster tentoonstelling "Van Gogh-Munch". De derde expositie die op mijn "te doen" lijstje stond na die over Turner (Zwolle, Enschede) en Kleur Ontketend (Den Haag).

De vrijdag van vorige week had ik daarvoor ingeroosterd. Het werk van Van Gogh ken ik natuurlijk. Uitgebreid. Dat wordt ons in Nederland met de paplepel ingegoten. Maar nu was er de unieke kans een aantal wereldberoemde, iconische schilderijen van Munch in werkelijkheid te zien. Voor het eerst in Nederland en voorlopig ook wel voor het laatst. Gaan dus. Want had ik in mijn academietijd niet juist Munch gekozen als voorbeeld bij het vak figuurcompositie? De manier waarop hij dat deed was namelijk beroemd in de kunstgeschiedenis.

werk uit mijn academietijd voor figuurcompositie

Destijds besefte ik eigenlijk nog niet goed waarom mijn keus op hem viel. Waarom bijvoorbeeld niet op de ook daarom bekende Edgar Degas met zijn vrolijke danseresjes en wel op die zwaarmoedige Munch? Met  o.a. zijn beroemde "Het zieke kind" dat ook op de tentoonstelling hangt. Een schilderij waarin hij de dood op jonge leeftijd van zijn zusje verwerkte. Overleden aan tbc, net als zijn moeder wat jaren later.

 

Munch, Het zieke kind, 1896

Of met "De schreeuw". Een werk waarvan hij een aantal versies maakte en waarvan er één in Amsterdam is te zien.  Samen met een heel interessante  brief en bijbehorende tekening die hij aan een vriend stuurde. 

brief met schets

Munch, de schreeuw, 1893

emoticon bij WhatsApp

 Een  schrijven waaruit duidelijk wordt wat hem uiteindelijk bewoog tot het schilderen van die figuur met de wanhopig wijdopen gesperde mond en de handen tegen de oren. Op die brug raakte hij duidelijk in een depressie, zo kun je lezen, en ervoer hij ineens de natuur als één grote schreeuw. Het is dus niet Munch die schreeuwt. Nee, de natuur schreeuwt tegen hem. En in verschrikking duwt hij zijn oren dicht. Ik moest ineens denken aan bijgaande emoticon. Die staat altijd paraat bij de meegeleverde serie emoticons op WhatsApp op mijn mobiel. Zou die er ook te vinden zijn geweest als Munch niet ooit "De schreeuw" had gemaakt? Ik vermoed van niet. Zo iconisch is dus dat werk van hem.

Maar waarom dus op de academie mijn keus voor Munch? Pas een aantal jaren besefte ik dat ik in die tijd niet helemaal lekker in mijn vel zat. Net als Munch. Maar die bleef er zijn hele leven mee behept. Ik kwam erachter toen ik een serie schilderijen maakte die ik de naam "Ontmoetingen" gaf. Met daarbij nog steeds die figuurcompositie van Munch in gedachten . Een bekende vond toen dat die serie eigenlijk meer met afscheid nemen had te maken dan met ontmoeten. En dat klopte. Het was, achteraf gezien, geen vrolijke serie.

drukte bij de expositie

Dat alles sijpelde langzaam weer bij me binnen bij het zien van die vaak triest stemmende schilderijen van Munch in het Van Gogh Museum. Echt curieus was dat ik het zelfs lichamelijk begon te ervaren. Mijn  middelgrote damestas begon uit zichzelf zwaarder en zwaarder te worden. Ik begon zelfs mijn schouders te voelen onder die toenemende last. Of ik die tas nu naar links of rechts verhing, 't maakte niet uit. Als dat geen bewijs is dat Munch een hele grote was in het weergeven van diep menselijke emotie, wat dan wel!

Munch, Amor en Psyche, 1906

Munch, Jaloezie II, ingekleurde litho 1896

Bij van Gogh is dat anders. Die schilderde toch meer de uitwendige wereld. Portretten, interieurs, arbeiders en natuur. Naar mijn mening eerst eigenlijk helemaal niet zo geweldig. Pas later, in het Parijse en Zuid-Franse licht , komt zijn talent razendsnel tot ontwikkeling. Met dat speciale kleurenpalet, die geheel eigen  interpretatie en dat prachtig dikke schilderen. Dan spettert 't van het doek. Terwijl Munch, in zijn veel langere leven, eigenlijk steeds ingetogener wordt. De vergelijking van die twee op de expositie, hoe gezocht ook af en toe, levert  echt een prachtige geheel op. Hulde aan de organisatoren die zoveel wereldberoemde schilderijen bij elkaar wisten te brengen! Tot volgende week.

TOOS

Alles van waarde is (niet) weerloos

bezig met nummeren en signeren van mijn Nieuwjaarssteendruk

de Nieuwjaarssteendruk

 't Is een tijd van tradities, zo rond Oud en Nieuw. Mijn TOOS-doodle is er een van, zo bleek een aantal weken geleden al. Maar ik heb er nog een. Mijn Nieuwjaarswens in steendrukvorm. Een aantal jaren geleden ontstond die omdat mijn steendrukker Rudolf Broulim elk jaar een deel van een steen beschikbaar stelde voor elk van de kunstenaars met wie hij samenwerkte. Eén kleur mochten we dan gebruiken en we kregen 100 exemplaren. Dat was dus altijd weer een gepuzzel. Aan wie zouden levensgezel en ik ze dit jaar sturen?

Maar aan deze traditie dreigde dit jaar een eind te komen. Rudolf geniet van zijn pensioen en zijn  steendrukpers verleent nu goede diensten in het verre China. Ergens op een kunstacademie. Dus wat te doen? Stoppen met die leuke gewoonte van het sturen van een steendrukje aan familie, vrienden, fans en klanten? Nee dus! Ik ben natuurlijk niet zomaar bij de verkiezing van Kunstenaar van het Jaar benoemd tot de Briljanten Kunstenaar van het jaar 2016. Dat schept verplichtingen. De traditie moest worden gehandhaafd! Dus vond ik een briljanten omweg voor een volgende Nieuwjaarssteendruk van mijn hand. Zelfs in een oplage van 125. Maar ook dat blijft natuurlijk maar een beperkt aantal. Vandaar hierbij een afbeelding van de steendruk in deze blogaflevering. Met een bijgaande tekst gebaseerd op de prachtige uitspraak van kunstenaar en dichter Lucebert: "Alles van waarde is weerloos".  

 

de gehele Nieuwjaarswens

Alles van waarde is weerloos, een intrigerende uitspraak van dichter en kunstenaar Lucebert. Maar zijn vrede en vrijheid weerloos? Zijn geluk, gezondheid en gastvrijheid weerloos? Niet als we met z'n allen ervoor waken dat deze zaken van waarde ook waardevol blijven. Wij wensen jullie dan ook voor 2016 een weerbaar jaar van vrede, vrijheid, geluk, gezondheid en gastvrijheid toe.

Een 2016 ook waarin ik mijzelf Nederlands Briljanten Kunstenaar van het Jaar mag noemen. En dat mag gevierd worden. Met de voortzetting van een mooie traditie, ook een zaak van waarde. De Nieuwjaarssteendruk. Maar mijn meestersteendrukkers zijn met pensioen gegaan. Toch hoef je dan niet weerloos te zijn. Hier is dus via een briljanten omweg die Nieuwjaarssteendruk voor 2016. Weer in een zeer beperkte oplage.

Toos van Holstein en

Harm Witteveen.

Tot volgende week.

TOOS