 |
| Man met rode tulband, vermoedelijk een zelfportret van Jan van Eyck, 1433 |
Soms zit 't mee en soms zit 't tegen. Was je één van die
70.000 die van te voren al een kaartje had gekocht voor de 'once in a lifetime' expositie in Rome over
kunstenaarsgenie Rafaël (1483-1520)? Dan had je dus dikke pech. Op 4 maart
geopend, drie dagen later weer dicht. Coronavirus! Had je een ticket op 13
maart of later voor de ook 'once in a
lifetime' tentoonstelling over Jan van Eyck (1390?-1441) in Gent? Idem
dito! Maar voor mij zat 't mee. Levensgezel en ik hadden toegangsbewijzen met
datum 2 maart. Voor toen de wereld, nog maar vijf weken geleden, er radicaal
anders bij lag. Niks dicht, alles open. Hoe lang geleden lijkt dat al.
Ik had er naar uitgekeken, naar die tentoonstelling 'Van
Eyck, een optische revolutie'. Daarbij, ik was 't eigenlijk ook wel moreel verplicht
er heen te gaan. Want had ik niet diverse keren in de jaren 90 geëxposeerd
onder het toeziend oog van de gebroeders Jan en Hubert van Eyck? Nou ja, van
hun standbeeld dan, op het grote marktplein van hun vermoedelijke geboorteplaats
Maaseik.
Met op de hoek de prachtige Galerie Den Peroun. Dat waren
schone exposities, al zeg ik 't zelf op z'n Vlaams. Maar ja, galerieën komen en
galerieën gaan terwijl kunstenaars blijven bestaan. Den Peroun is niet meer. Maar
hun Maaseikse beeld en de schilderijen van de Van Eyck's, vooral van Jan, bestaan
nog steeds.
 |
| uitsnede van een paneel van Het Lam Gods |
Een twintigtal werken zijn dat maar, verspreid over de
hele wereld. Met voor het eerst de helft daarvan ingevlogen vanuit alle
windstreken naar dat nu gesloten Museum voor Schone Kunsten in Gent. Om daar volgens
schema tot 30 april getoond te worden in samenhang met acht recent
gerestaureerde zijpanelen van 'Het Lam Gods´. Het grootse, wereldberoemde veelluik
dat al eeuwenlang alleen maar te zien was in de Gentse Sint Baafskathedraal. Nu
kon je er bijna met je neus op gaan staan. En toen kwam die vraag bij me op.
Was Jan van Eyck mogelijk bijziend? Die vraag lijkt me best relevant als je
ziet hoe ongelooflijk gedetailleerd Van Eyck op de vierkante centimeter schilderde.
Even een voorbeeld.
In de entreezaal van de expositie staat een metershoog scherm
met daarop een deel van één van die gerestaureerde zijpanelen (middelste rij,
2e van links). Heel sterk uitvergroot dus. En die gigantische uitvergroting
staat nog als een huis. Ongelooflijk!
Ik moest gelijk denken aan vriend, collega en
fijnschilder Poen de Wijs. Die kon je best behoorlijk kippig noemen met zijn brillenglazen
van min zeven. Als hij die bril omhoog schoof op zijn voorhoofd kon ie
letterlijk met zijn neus op het doek de fijnste details schilderen. Zou dat bij
Van Eyck ook hebben kunnen spelen? Maar dan rijst natuurlijk de vraag hoe 't dan
in zijn tijd met brillen zat. Geen Specsavers of EyeWish om de hoek. Vergeet 't
maar. En waarom wordt Van Eyck juist ook geroemd om zijn waarnemingsvermogen
van de omgeving? Hij was de eerste in zijn tijd die gedetailleerde stadsgezichten
als achtergrond voor zijn schilderijen gebruikte. Als Poen zijn sterke
bijziendheidsbril niet op had, was de buitenwereld voor hem niet veel meer dan een
vage brei aan beelden.
Nog een ander voorbeeldje. Van Eyck's formidabele
Annunciatie, ook hangend op de expositie. Een werk van 90 bij 34 cm.
 |
| links de Annunciatie, rechts een tipje van de mantel van de engel Gabriël dat over de vloer valt |
Kijk eens hoe
ongelooflijk gedetailleerd en goed geschilderd zelfs zo'n klein stukje uit de
mantel van de engel nog is. Dus hoe zat dat nou eigenlijk met die ogen van Van
Eyck? Waren dat uitzonderlijke haviksogen of was hij stevig bijziend? En zo ja,
hoe zat 't dan met de rudimentaire brillen in zijn tijd? En hoe kon hij dan
scherp zien in de verte? Zou daar ooit wetenschappelijk onderzoek naar zijn
gedaan? In mijn ogen best een interessante vraag.
Ook nog even de Heilge Barbara, mijn lievelingswerk van
hem. Maar 32 bij 18 cm groot!! Zelfde verhaal dus.
 |
| links het schilderij van de Heilige Barbara, rechts een detail |
Al met al een prachtige expositie, verspreid over vele
zalen met heel veel werk van tijdgenoten van Jan van Eyck. Maar helaas, dicht,
dicht, dicht! En of 't daar voor 30 april nog weer open gaat?
 |
| de grote zaal waarin een video draait over Het Lam Gods |
 |
| een paar persfoto's zonder het vele publiek |
Toch is er nog een lichtpuntje. Want op 24 september
staat in het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel de opening gepland van ´Facing
van Eyck-The Miracle of the Detail'. Daar sluit dan mooi een prachtige en heel
informatieve nieuwe website bij aan http://closertovaneyck.kikirpa.be/.
Met daarop alle werken van de gebroeders in een ongelooflijk hoge resolutie.
En dan nu op naar een vreemde Pasen. Zie bijvoorbeeld deze
overbekende frescoschildering. Daar is iets mee.
Wat dan wel? Na Pasen de oplossing. En mocht je tijdens
de Paasdagen nog wat losse uurtjes over hebben en de Hermitage, dat overweldigende
museum in Sint Petersburg, nog nooit hebben gezien?
Neem dan de tijd voor deze meer dan vijf uur durende, in
één take opgenomen video. Heel bijzonder! Tot volgende week.
TOOS
Geen opmerkingen:
Een reactie posten