 |
| de Peredvizhniki |
't Kan verkeren. Was nog niet eens zo lang geleden de
kreet "de Russen komen" reden tot het graven van diepe schuilkelders,
nu hebben ze met groots onthaal Assen mogen innemen! Of om nauwkeuriger te
zijn, het Drents Museum daar. 't Is me de bende wel, die Russen. Een groep van
woest uitziend snorren en baardenvolk, de Peredvizhniki, de zwervers, de
trekkers. Maar ach, 't zijn maar kunstenaars en dus niet gevaarlijk. Zeker ook
omdat ze allemaal al lang dood zijn.
 |
| Drents Museum met halfondergrondse uitbreiding |
Omdat ik naar het hoge Noorden moest om een beeld af te
leveren, lag een bezoek aan dat Drents Museum eigenlijk wel voor de hand. Allereerst
omdat ik de nieuwe, half ondergrondse uitbreiding van al weer vijf jaren
geleden nog steeds niet had aanschouwd en daar best nieuwsgierig naar was. En
ten tweede vanwege de expositie van dat eind 19de eeuwse snorren en baardenvolk.
Een kunstenaarsgroep waarvan ook de beroemde Ilja Repin(1844-1930) deel
uitmaakte. De schilder die in Nederland pas bekend werd door een grote overzichtstentoonstelling
van zijn werk in 2002 in het Groninger Museum. Aan bezoekers toen geen gebrek.
In totaal 250.000 en daar was ik niet bij. Dus kon ik nu die scha inhalen. Daar
heb ik geen spijt van gekregen.
Die Peredvizhniki vormden rond 1870 een groep die het
strenge regime van de Keizerlijke Kunstacademie in St.Petersburg wilde
ontvluchten en meer kunstzinnige vrijheid wilde. Vrijheid om te schilderen
zoals ze zelf wilden. Vrijheid om naast het Russisch landschap en de Russische cultuur
ook het Russisch plattelandsleven te vereeuwigen. Dat gigantisch uitgestrekte
platteland waar het grootste gedeelte van de bevolking leefde. In overwegend
heel diepe armoe. Vrijheid ook om met hun schilderijen door het hele land te
trekken en ver buiten Moskou en St.Petersburg de bevolking met kunst in
aanraking te brengen. Vandaar die naam Peredvizhniki , de Zwervers. Schrijnende
schilderijen zaten daarbij. Met als grote voorbeeld "De Wolgaslepers"
van Ilya Repin uit 1873. Destijds in Groningen al het icoon van zijn solotentoonstelling
en ook nu weer in de groepsexpositie.
 |
| De Wolgaslepers |
 |
| detail |
Figuurlijk en letterlijk een meeslepend schilderij. Met daarop
een groep armoezaaiers in vreselijke lompen gehuld die een schip op de Wolga
voorttrekken. Zogezegd het lompenproletariaat. Als je zoiets ziet, begrijp je
direct dat uit een dergelijke maatschappij met een gigantisch verschil tussen
arm en rijk een revolutie moet voortkomen. Daarom is het ook zo frappant dat
dit werk werd aangekocht door de zoon van de tsaar die toevallig ook nog
directeur was van de kunstacademie en die het werk zelfs uitleende voor
buitenlandse tentoonstellingen. Hoe verdraaid kan je kijk op je eigen
maatschappij zijn! Hoe werkt dat in het hoofd van zo'n man die volledig buiten
de werkelijkheid van zijn eigen volk leeft?
In dat opzicht trof mij ook een werk uit 1905 van
Valentin Serov(1865-1911), "Soldaatjes, stoere jongens, waar is jullie
glorie nu?".
Daarin geeft hij weer hoe een vreedzame demonstratie waarin
het hongerige volk een petitie aan de tsaar wil afgeven, door het leger in een bloedbad
wordt veranderd.
Werken dus die voor mij de revolutionaire omwenteling in
Rusland verklaren.
Zo waren er meer van die eye openers. Wat te denken van
onderstaande twee schilderijen "Na de nederlaag" en "Na de
overwinning" van Vasily Vereshchagin(1842-1904) uit 1868?
Is er sinds die tijd veel veranderd in de wereld? Bij de
linker moest ik gelijk denken aan de foto's uit de Abu Ghraip gevangenis in
Irak die in 2004 de Westerse wereld schokten vanwege het gedrag van Amerikaanse
soldaten. En bi j de rechter had ik direct de walgelijke beelden van
onthoofdingen door IS voor ogen.
Ook hangt er werk dat voor mij eigenlijk best onder de
noemer edelkitsch zou mogen worden geschaard als 't niet die harde
werkelijkheid van destijds zou weergeven.
Want als je ouders allebei dood zijn, wat wacht er je dan
als wees nog voor leven? Bovenal heel veel ellende. Eigenlijk vreselijk
sentimentele schilderijen. Maar toch ook weer voorbodes van die revolutie.
Er is natuurlijk veel meer dan dit. Zoals voorlopers van
het sociaal realisme dat onder het Sovjet bewind zo'n opgang maakte. Of enkele heel
interessante landschapsschilderijen. Ook werken over sprookjes en geschiedenis
die aangeven dat de Russische cultuur echt een heel andere is dan die van de
Westerse wereld.
En nog één werk van Repin. Want hij springt er voor mij,
vergeleken met de rest van zijn baardige medebroeders, toch echt wel uit.
Een stel dat langs de zee loopt die net aan het bevriezen
is. Bijna magisch realistisch. Een aanrader, die Peredvizhniki tentoonstelling.
Tot volgende week.
TOOS
